پایگاه تحلیلی الوقت - شورای امنیت سازمان ملل متحد روز جمعه پیش‌نویس قطعنامه برای لغو دائمی تحریم‌های ایران را تصویب نکرد، هرچند تهران و کشورهای اروپایی هنوز هشت روز فرصت دارند تا برای به تعویق انداختن این تحریم‌ها تلاش کنند.
قطعنامه‌ای که روز جمعه برای جلوگیری از ادامه تحریم‌ها در شورای امنیت تصویب شد، با چهار رأی موافق در برابر نه رأی مخالف به تصویب رسید و به این معنی است که تحریم‌های اروپایی تا 28 سپتامبر علیه ایران بازخواهند گشت.
روسیه، چین، پاکستان و الجزایر به جلوگیری از اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران رأی دادند، در حالی که نه عضو شورای امنیت به لغو تحریم‌های ایران رأی منفی دادند. دو کشور نیز رأی ممتنع دادند. این رأی‌گیری پس از یک فرآیند ۳۰ روزه انجام شد.
چه تحریم‌هایی به ایران افزوده می‌شود؟
بازگشت تحریم‌های ایران در فرایندی موسوم به اسنپ بک صورت می‌گیرد. فرایندی که به معنای احیای فوری شش قطعنامه پیشین شورای امنیت (از ۱۶۹۶ در ۲۰۰۶ تا ۲۲۲۴ در ۲۰۱۵) است و شامل ممنوعیت‌های گسترده‌ای بر غنی‌سازی اورانیوم، تجارت تسلیحاتی، فعالیت‌های مالی و کشتیرانی مرتبط با ایران می‌شود. برخلاف تحریم‌های یکجانبه آمریکا، این تحریم‌ها برای همه ۱۹۳ عضو سازمان ملل الزام‌آور هستند و اجرای آنها بر عهده کمیته تحریم‌های شورای امنیت قرار می‌گیرد، که فهرست افراد و نهادهای تحریم‌شده را به‌روزرسانی خواهد کرد.
در عین حال، بازگشت تحریم‌های سازمان ملل یک موج تدریجی است: ابتدا فریز دارایی‌های مرتبط، سپس محدودیت‌های تجاری، و در نهایت نظارت بر معاملات بانکی.
البته این نکته را باید در نظر داشت که در فرایند بازگشت تحریم‌ها، تحریمی جدیدی علیه ایران افزوده نخواهد شد، بلکه تحریم‌های پیشین سازمان ملل باردیگر از سال 2015 علیه ایران فعال خواهد شد.
اشتباه اروپا
به اجرا گذاشتن فراینده تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران با نامه سه عضواروپایی برجام علیه ایران صورت گرفت، چون آمریکا در عمل عضو توافق هسته‌ای نیست و بازگشت تحریم‌ها از سوی سه کشور اروپایی صورت گرفت. «ژان نوئل بارو» وزیر امور خارجه فرانسه نیز پیشتر گفته بود در صورتی که تا پایان ماه اوت توافقی با ایران در زمینه مسئله هسته‌ای آن حاصل نشود، تروئیکای اروپا اقدام به بازگردانی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل خواهد کرد. این در حالی است که همزمان، ایران پیشنهادات خود برای همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای را به سه کشور اروپایی ارائه داده بود و هفته گذشته نیز تهران و آژانس در توافقی که در قاهره پایتخت مصر امضا شد، دور جدید همکاری‌های خود را آغاز کردند، اما با وجود آغاز همکاری‌ها میان ایران و آژانس، سه کشور اروپایی بازگشت تحریم‌ها علیه ایران را کلید زدند. اقدامی که بیشتر حاکی از اهداف سیاسی اروپاست و بیش از هرچیز اولویت مسائل سیاسی بر فنی در پرونده هسته‌ای ایران را نشان می‌دهد.
بسیاری از تحلیلگران هم معتقدند که بازگشت تحریم‌های ایران فاقد مشروعیت حقوقی است و از سوی دیگر برخی تحرکات فنی و ضد دیپلماتیک کشورهای اروپایی نیز می‌تواند آینده مناسبات ایران و اروپا را دگرگون و محدود کند.
از سوی دیگر، کشورهای اروپایی در حالی بازگشت تحریم‌های ایران را کلید زدند، که خود به تعهداتشان در توافق مبنی بر عادی‌سازی روابط تجاری با ایران، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و بازگردانی تحریم‌ها عمل نکردند. ایران یک سال‌ونیم پس از خروج آمریکا از توافق و متحمل شدن تحریم‌های این کشور، اعلام کرد که طبق بند ۳۶ برجام، در چند گام تعیین‌شده اجرای تعهدات داوطلبانه خود در توافق را متوقف می‌کند. افزایش ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم یکی از این تدابیر جبرانی بود که ایران اتخاذ کرد. اگرچه تهران اعلام کرد که در صورت بازگشت تمامی اعضای اصلی توافق به اجرای تعهداتشان و لغو تحریم‌ها، آماده بازگردانی این اقدامات و ازسرگیری اجرای این تعهدات خواهد بود، امری که حتی در دولت پیشین آمریکا به ریاست جمهوری «جو بایدن» نیز محقق نشد.
هفته گذشته نیز منابع دیپلماتیک به المیادین گفته بودند که «کشورهای اروپایی در مواضع خود نسبت به ایران در مذاکرات هیچ استقلالی نشان نمی‌دهند.» این منابع گفتند که «اگرچه توافق قاهره بخش قابل توجهی از خواسته‌های اروپایی‌ها را برآورده کرد، اما آنها در تماس‌های اخیر شروع به بحث در مورد شرایط جدید کرده‌اند.» این گزارش نشان داد که اقدامات ضدایرانی اروپا تحت تاثیر دیگران از جمله با فشارهای آمریکا صورت می‌گیرد.
تاثیرات اقتصادی بازگشت تحریم‌ها
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، تحریم‌های کشورهای اروپایی علیه ایران هرگز نتوانسته همان میزان فشار آمریکا را بر ایران از نظر اقتصادی اعمال کند. تحریم‌های ایالات متحده به دلیل گستردگی و ماهیت فراسرزمینی خود، دسترسی ایران به نظام بانکی جهانی، فروش نفت و حتی نقل‌وانتقال ارز را مختل کرده‌اند و در مقابل، اروپا بیشتر بر تحریم‌های هوشمند و محدود متمرکز بوده است.
برای نمونه، شرکت‌های حوزه انرژی و صنعت، هرچند با تحریم‌های اتحادیه اروپا مواجه‌اند، اما همچنان راه‌هایی برای همکاری پیدا کرده‌اند. به علاوه، معافیت‌های بشردوستانه، امکان ارسال دارو و اقلام پزشکی را باز گذاشته است. بنابراین، بازگشت قطعنامه‌های سازمان ملل از مسیر اروپا، در مقایسه با تحریم‌های سنگین آمریکا، اثر اقتصادی محدود و کم اثرتر از بر زندگی روزمره ایرانیان خواهد داشت.
از طرف دیگر، بازار ایران سال‌هاست که با عامل «انتظار» زندگی می‌کند. هر بار که خبر از مذاکره یا توافقی منتشر می‌شود، قیمت‌ها آرام می‌گیرند و هر بار هم که سخن از تحریم تازه‌ای به میان می‌آید، بازار دچار شوک می‌شود و این بار هم داستان مشابهی در حال تکرار است. در واقع، بازگشت تحریم‌ها بیش از آن که اثر واقعی در اقتصاد ایران داشته باشد، یک اثر روانی برجای خواهد گذاشت و در صورتی که بتوان این عامل روانی را نیز خنثی کرد، در عمل بازگشت تحریم‌ها اثرات دگرگون کننده و بسیار بزرگی در اقتصاد ایران برجای نخواهد داشت، چون اقتصاد ایران سال‌هاست شرایط تحریمی را تجربه کرده و بسیاری از بخش‌های تجاری ایران فعالیت در زیر سایه تحریم و دور زدن این تحریم‌ها را آموخته‌اند.
